«مرتضی رزاق کریمی» تهیه کننده و عضو هیئت موسس انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند در گفت و گو با خبرنگار سینماپرس در خصوص وضعیت کیفی سینمای مستند بیان داشت: من وضعیت سینمای مستند را، به‌ویژه در ده سال گذشته، بسیار رو به رشد می‌بینم. از زمانی که نهادهای اصلی، به‌ویژه تلویزیون و شبکه مستند، برای این حوزه اهمیت ویژه‌ای قائل شدند، به نظرم جهشی چشمگیر در سینمای مستند رخ داده است. چرا که در بسیاری از کشورهای جهان، تلویزیون‌ها اصلی‌ترین جایگاه نمایش مستند به شمار می‌روند.

وی افزود: هرچند در حوزه اکران و نمایش عمومی، مستندها جایگاهی محدودتر دارند و از نظر کمی قابل مقایسه با دیگر گونه‌ها نیستند، اما نقش تلویزیون در ایران بسیار مؤثر بوده است.

وی متذکر شد: از سوی دیگر، پس از دوران کرونا و تعطیلی سینماها، مردم توجه بیشتری به رسانه‌های نوین پیدا کردند و این امر باعث شد که فرصت عرضه مستند در شبکه‌های نمایش خانگی و پلتفرم‌های دیجیتال، به‌ویژه در قالب مستندهای کوتاه، بیش از پیش فراهم شود. به‌گمان من، این تهدید به فرصتی ارزشمند برای سینمای مستند بدل شد.

رزاق کریمی همچنین در پاسخ به انتقادهایی که از سوی مستند سازان نسبت به حاکمیت می شود و عنوان می گردد که حاکمیت تاب دیدن ضعف های خود را در آینه مستند ندارد؛ اظهار داشت: من این مسئله را نمی‌توانم محدود به حاکمیت بدانم. حاکمیت، در برخی موارد، می‌تواند از ظرفیت مستند بهره‌مند شود، اما این وضعیت در همه‌جا صدق نمی‌کند. به باور من، جامعه نیز مانند یک انسان است؛ انسانی که گاهی علاقه‌ای ندارد عیب‌های خود را در آیینه ببیند. همان‌گونه که برخی اشخاص تمایلی به مواجهه با واقعیت ندارند، جامعه نیز گاه رغبتی به دیدن نقصان‌های خویش نشان نمی‌دهد.

وی تاکید کرد: اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سینمای مستند، همین مواجهه با حقیقت است. البته اگر تمرکز آن تنها بر عیوب و آسیب‌ها باشد، می‌توان گفت سینمای مستند به رسالت خود عمل نکرده است. مستند می‌بایست هم آسیب‌ها و مشکلات جامعه را به تصویر بکشد، و هم بتواند هویت و ارزش‌ها را بازنمایی کند؛ هویتی که امروز، در این دوران گذار جهانی از سنت به مدرنیته، بیش از همیشه نیاز به بازتعریف و حفظ آن احساس می‌شود.

وی ادامه داد: بسیاری از مؤلفه‌های هویتی در حال فراموشی‌اند، و سینمای مستند وظیفه‌ای سنگین در حفظ و انتقال آن‌ها برای نسل‌های آینده بر عهده دارد. این سینما باید در همه‌ی ابعاد حرکت کند؛ هم آسیب‌ها و کاستی‌ها را بازتاب دهد، و هم ارزش‌ها و عناصر فرهنگی و هویتی را برجسته سازد.

تهیه کننده مستندهای «چه کسی امیر را کشت» و «حس پنهان» چشم انداز پیش روی سینمای مستند را این چنین بیان کرد: سینمای مستند، به سبب غنای فرهنگی و ثروتی که از ادیان، اقوام مختلف ایرانی، و تنوع جغرافیایی به ارث برده، از پتانسیل عظیمی برخوردار است؛ ثروتی که کمتر کشوری در جهان از آن بهره‌مند است. از این رو، آینده‌ی این سینما را روشن و پربار می‌بینم.

این مدیر ارشد سینمای مستند همچنین در خصوص اقدامات اخیری که در راستای مصوبه تخصیص بودجه پروژه های کشوری در زمینه مستندسازی صورت گرفته است؛ بیان کرد: این مسئله از حدود چهار سال پیش تصویب شده و البته پیشنهاد اولیه‌ی آن حدوداً هشت سال قبل، یعنی در اواخر سال ۱۳۹۶، از سوی دولت مطرح گردید. پس از طرح این پیشنهاد، جلسات متعددی در این خصوص برگزار شد و در نهایت، طی بررسی‌های مکرر در کمیسیون فرهنگی هیئت دولت، این مصوبه به تصویب هیئت وزیران رسید.

وی افزود: هرچند این طرح در مقطعی مسکوت ماند، اما مخالفت جدی‌ای با آن وجود نداشت. اکنون پیش‌نویس آیین‌نامه‌ی اجرایی آن آماده شده و ان‌شاءالله به‌زودی ابلاغ خواهد شد. این آیین‌نامه برای اجرا در وزارتخانه‌ها، ادارات و مؤسسات مربوطه در نظر گرفته شده است.

رزاق کریمی تاکید کرد: لازم به ذکر است که این آیین‌نامه توسط کمیته‌ای متشکل از نمایندگان پنج نهاد تدوین شده است: سازمان سینمایی، صنف تهیه‌کنندگان مستند، صنف کارگردانان مستند، خانه سینما، و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی. این نهادها، نمایندگانی را برای نگارش آیین‌نامه معرفی کرده‌اند و متن نهایی اکنون آماده‌ی تصویب است. امیدوارم که حداکثر تا اردیبهشت‌ماه، این آیین‌نامه به‌طور رسمی ابلاغ شود و بتوانیم در سال جاری، خروجی‌های عملی آن را شاهد باشیم. شخصاً نسبت به این مسئله خوش‌بین هستم.

وی همچنین در خصوص کیفیت ساخت این آثار و امکان انتشار عمومی آنها تصریح کرد: بی‌تردید، این مستندها می‌توانند واجد ظرفیت نمایش عمومی باشند، البته مشروط به موافقت دستگاه‌های اجرایی مربوطه.

«مرتضی رزاق کریمی» در پایان این گفت و گو خاطرنشان ساخت: هرچند الزام قانونی برای عمومی شدن آن‌ها وجود ندارد، اما در صورتی که با استانداردهای حرفه‌ای و بین‌المللی تولید شوند، قابلیت نمایش در جشنواره‌هایی چون «حقیقت» را نیز خواهند داشت.